ابزارهای اندازه گیری (گونیا)

دانش پژوهان عزیز، یکی از مهارت های پرکاربرد که در بسیاری از پروژه ها مورد استفاده قرار می گیرد، مهارت استفاده از گونیا است که در زیر توضیحاتی در مورد آن ارائه می شود.

گونیا:

درماشین کاری و ابزارسازی ،گونیا در انواع گوناگون به کار می رود.

گونیای 90 درجه از تیغه ای ضخیم که گاه پایه نامیده می شود و تیغه ای نازک که با پایه زاویه 90 درجه می سازد تشکیل شده است. پایه را از آنرو ضخیم تر از تیغه می سازند که گونیا بتواند روی سطح صاف سر پا بایستد و هنگامی که بر لبه قطعه کار فشرده می شود تکیه گاهی برای تعادل داشته باشد.

گونیا های 90 درجه فولادی مرغوب از جمله ابزارهای دقیق به شمار می آیند و احتیاج به نگهداری صحیح و اصولی دارند. تغییرات دما بر اندازه دقت آنها مؤثر است. هر دو پهلوی گونیاها سخت کاری و به دقت سنگ زده می شود تا از صافی و تکنواختی سطح در هر دو پهلو و از دقت تعامد برخوردار باشند. دو روی تیغه ها سطح کار به شمار نمی رود و نسبت به سطح زیرین تیغه دیگر از دقت تعامد برخوردار نیستند.

ماشین کاران معمولاً برای وارسی و آزمون دقت کار از گونیای 90 درجه استفاده می کنند. این شبه تعریف ممکن است به این معنا گرفته شود که هر گونیایی که برای آزمون تعامد و توازن سطوح قطعه به کار می رود ابزاری است که فقط برای وارسی زاویه ها به کار می رود.اما اگر گونیا فقط برای این منظور به کار می رفت دیگر تقسیمات اندازه تیغه نازک آن لازم نمی بود.

   گونیای 90 درجه . تمام طول لبه بیرونی تیغه برای استفاده در اندازه گیری مدرج شده است. 

بعضی از گونیاهای 90 درجه به گونه ای طراحی و ساخته می شوند که می توان اجزاء آن ها را از هم جدا کرد. گونیای فولادی خوب گونیایی است که نه تنها از تیغه و پایه خوب بلکه با زاویه دقیق 90 درجه ساخته شده باشد. با وجود این گونیا ممکن است بر اثر کاربرد نادرست از دقت بیفتد. برای وارسی تعامد دو سطح ماشین کاری شده باید پایه گونیا را روی یکی از دو سطح قرار داد و آن گاه گونیا را به اندازه ای جلو برد تا تیغه آن با سطح دوم تماس پیدا کند. اگر تیغه کاملاً بر سطح دوم ننشیند دو سطح بر هم عمود نخواهند بود.

گونیای مرکب:

این ابزار از یک گونیای 90 درجه، یک گونیای فارسی (45 درجه) و یک تراز تشکیل شده و به گونه ای ساخته شده است که سر گونیا می تواند برروی تیغه جا به جا و در محل دلخواه محکم شود. سر گونیا در امتداد شیار طولی تیغه که راهنمای حرکت گونیا در آن جای می گیرد می لغزد. این شیار در تمام تیغه ها مقعر است تا گردوغبار در آن متراکم نشود و گونیا به آسانی در شیار بلغزد. تیغه می تواند ازگونیا خارج شود و به تنهایی به عنوان خط کش به کار رود. سر گونیا نیز می تواند به عنوان تراز معمولی مورد استفاده قرار گیرد. برای پیدا کردن مرکز میله یا اجسام استوانه ای دیگر هم می توان مرکزیاب را به جای گونیا بر روی تیغه نصب کرد.

 گونیای 90 درجه با تیغه بدون تقسیمات اندازه .

یک پیچ و مهره مخصوص تیغه را در پایه گونیا نگه می دارد . در صورت فرسوده شدن تیغه یا پایه و ضرورت یافتن تعویض آن می توان دو نیمه گونیا را از هم جدا کرد .

  آزمایش تعامد تیغه های گونیا .

گونیا را در وضعیت A قرار دهید و خط Y را در امتداد تیغه رسم کنید . سپس گونیا را در وضعیت B قرار دهید ( همان طور که با خط چین نشان داده شده است ). اگر تیغه گونیا بر خط رسم شده منطبق نباشد و وضعیت دیگری مانند Y" داشته باشد ، تیغه های گونیا بر هم عمود نیستند و خطای تعامد آن برابر با نصف اندازه زاویه میان دو خط ، یعنی YOY" 2/1، است .

گونیای مرکب .

از گونیای مرکب برای اندازه گیری زوایای 45 تا 90 درجه، ترسیم خط عمود بر سطح و نیز به عنوان عمق سنج استفاده می شود. این گونیا می تواند ارتفاع را هم اندازه گیری کند؛ البته برای این منظور باید لبه تیغه را با لبه قائم گونیا هم سطح و تنظیم کرد. از این ابزار برای گونیا کردن قطعه نسبت به سطح مبنا و نیز نشان دادن تراز یا شاقول بودن سطوح استفاده می شود.

این ابزار برای ماشین کاران بسیار سودمند است زیرا اندازه گیری های بسیار گوناگونی را می توان با آن انجام داد. گونیای مرکب باید در وضع مساعدی نگهداری شود تا تنظیم تیغه و شیار بر هم نخورد.

برای اندازه گیری معمولی عمق شیار گونیا را روی سطح قطعه کار قرار دهید و تیغه گونیا را روی کف شیار تنظیم کنید. برای اندازه گیری دقیق عمق شیار سنجه مکعبی به اندازه عمق دلخواه را بر روی سطح ماشین کاری شده قطعه کار قرار دهید و گونیا را بر روی آن تنظیم کنید. زیر تیغه گونیا برگه کاغذی قرار دهید و تیغه را به گونه ای تنظیم کنید که کاغذ به آسانی در زیر تیغه جا به جا نشود. آنگاه سنجه مکعبی را بردارید و گونیا را روی سطح قطعه کار بگذارید و عمق شیار را اندازه گیری کنید.

مرکزیاب همراه با گونیای مرکب برای اندازه گیری قطر اجسام گرد به کار می رود. برای این منظور شاخک های مرکزیاب باید محکم بر بدنه قطعه فشرده شود تا لبه تیغه در امتداد قطر قطعه قرار گیرد و از مرکز آن گذر کند و اندازه گیری دقیق قطر قطعه امکان پذیر شود.

  استفاده از گونیای مرکب برای اندازه گیری معمولی عمق شیار .

الف: اندازه عمق دلخواه را با یاری سنجه مکعبی مناسب تنظیم کنید.

ب : سنجه مکعبی اندازه گیری را بردارید و عمق شیار را اندازه بگیرید.

 استفاده از گونیای مرکب و سنجه مکعبی اندازه گیری برای اندازه گیری دقیق عمق شیار .

گونیای قالب سازی ابزاری است که برای اندازه گیری زوایای شیب قالب مورد استفاده قرار می گیرد. این ابزار در مدل سازی نیز برای ترسیم نقوش بر روی مدل ها به کار می رود. تیغه خط کش به یاری پیچ کوچک گونیا در اندازه دلخواه بسته و سپس برای زاویه ای تا 8 درجه در دو طرف نشان صفر تنظیم می شود. تقسیمات اندازه زاویه گونیا بر حسب درجه است و پیچ آجدار پشت گونیا زاویه آن را در اندازه دلخواه ثابت می کند. از تیغه سر شکسته نیز در هنگام هایی استفاده می شود که خواندن اندازه بر روی تیغه راست امکان پذیر نباشد.

استفاده از گونیای مرکب همراه با مرکز یاب برای اندازه گیری قطر میل گرد ها .

 گونیای قالب سازی برای اندازه گیری زوایای شیب قالب به کار می رود .

تیغه گونیا به یاری پیچ کوچک پرگار در اندازه دلخواه محکم و سپس با شیب دلخواه ، حداکثر تا 8 درجه ، تنظیم می شود. از تیغه سر شکسته هنگامی استفاده می شود که خواندن اندازه بر روی تیغه راست امکان پذیر نباشد.

گونیای ابزارسازی دارای سه تیغه است و هر سه به آسانی جایگزین و با بستن مهره خروسکیِ تیغه ضخیم تر ثابت و محکم می شوند. ابزارسازان برای استقرار قطعات در زاویه عمود نسبت به هم مانند استقرار خط کش فولادی در امتداد عمود بر سطح کار از پایه های مغناطیسی استفاده می کنند. 

گونیای ابزار سازی.

پایه های مغناطیسی .

این پایه ها دارای سه وجه مجاور مغناطیسی هستند که دو به دو بر هم عمود یا با هم موازی اند. رویه خارجی سه وجه دیگر از جنس آلومینیوم غیرمغناطیسی است.

دانش نامه ماشین کاری 1 - ریس میلر

گروه مدرسه اینترنتی سایت تبیان-تنظیم : سمیرا بادامستانی